اسطوخودوس واقعی (Lavandula angustifolia) که عموماً با نام‌های تله بزرگ یا واقعی، نارد یا اسپایک نیز شناخته می‌شود، به‌خاطر رایحه معطر و گلهای زیبایش ارزشمند است. با این حال، از این گیاه می توان برای طعم دادن به بسیاری از غذاها (مثلاً گوشت بره) یا به عنوان یک افزودنی معطر حمام استفاده کرد.
اسطوخودوس واقعی چیست؟
اسطوخودوس (Lavandula angustifolia) گیاهی معطر با گلهای آبی یا بنفش است که از تیر تا شهریور شکوفا می شود.از کشورهای مدیترانه ای می آید و حاوی اسانس هایی است که اثرات آرام بخش و ضد اسپاسم دارد. از اسطوخودوس در آشپزخانه برای طعم دادن به غذاها نیز استفاده می شود.
پروفایل گیاه شناسی
اسطوخودوس از خانواده نعناع (Lamiaceae) است. ریشه آن به عمق زمین می رسد. این گیاه زیر درختچه ای منشعب به ارتفاع 30 تا 60 سانتی متر تشکیل می دهد که شاخه های قدیمی آن چوبی هستند. از طرف دیگر شاخه های جوان به رنگ سبز مایل به خاکستری و مربع هستند. اسطوخودوس دارای برگ های دراز، باریک و سوزنی مانند است که به رنگ خاکستری نقره ای است. این رنگ برگ نشانه ای از منشاء مدیترانه ای اسطوخودوس است، زیرا به عنوان محافظ در برابر آفتاب عمل می کند - شبیه به برگ های نقره ای درخت زیتون. سنبله های گل آبی یا بنفش معطر روی ساقه های بلند از جولای تا سپتامبر ظاهر می شوند.
خانه و توزیع
اسطوخودوس از کشورهای جنوب اروپای مدیترانه ای می آید، جایی که به طور وحشی در دامنه های سنگی و خشک رشد می کند.راهبان بندیکتین زمانی این گیاه را از کوه های آلپ آوردند؛ امروزه این گیاه بومی باغ های متعدد در غرب و شمال اروپا به عنوان یک گیاه معطر و دارویی است. پروونس فرانسه به ویژه به عنوان "سرزمین اسطوخودوس" معروف است، جایی که فرشی از گل های آبی و بنفش هر سال هنگام شکوفه دادن، منظره را می پوشاند.
انواع خاص
اسطوخودوس واقعی در انواع و رنگهای مختلف موجود است:
- Hidcote Blue (گلهای آبی تیره، مناسب برای پرچین)
- کوسن آبی (بوته فشرده)
- مونستید (اوایل گلدهی)
- خانم کاترین (، دیر شکفته، گلهای صورتی)
- رزا (همچنین گلهای صورتی)
- آلبا (گل سفید)
- Mailette (شکوفه دهنده غنی و برای مدت طولانی، عطر قوی)
- بانو (بوته فشرده با گلهای شاداب)
مواد لازم و طعم
این گیاه عمدتاً حاوی مقدار زیادی اسانس است. همچنین تانن ها و مواد تلخ، فلاونوئیدها، کومارین ها و رزمارینیک اسید نیز وجود دارد. اسطوخودوس اثر آرام بخش، ضد اسپاسم و تقویت کننده اعصاب دارد. این گیاه معطر دارای رایحه ای تازه و تند است. طعم آن کمی ترش و تلخ شبیه رزماری است. شاخه های جوان برگ به عنوان چاشنی متمایز برای ماهی، مرغ، خورش، گوشت گوسفند، سوپ و سس مناسب هستند.
کاربرد تاریخی
اگرچه اسطوخودوس بومی کشورهای مدیترانه ای است، اما در دوران باستان نقش دارویی خاصی نداشت. نام آن از کلمه لاتین "شستن" ، "لاواره" گرفته شده است، زیرا رومی های تمیز آب حمام خود را با این گیاه طعم دار می کردند. تنها در فراسوی رشته کوه های آلپ بود که اسطوخودوس شهرت خود را به دست آورد و به گیاهی با ارزش در صومعه ها و باغ های مختلف مزرعه تبدیل شد. در قرن‌های گذشته، اسطوخودوس نوعی محافظت در برابر بیماری‌های عفونی به حساب می‌آمد، برای مثال به این دلیل که رایحه آن شپش‌های ناقل بیماری را دور نگه می‌داشت.
نکته و ترفند
دسته گل های اسطوخودوس خشک از قدیم الایام در کمد کتان قرار داده شده است. آنها نه تنها بوی مطبوع خود را در آنجا پخش می کنند، بلکه پروانه ها را نیز از خود دور می کنند.
